Przekładanie larw stanowi istotną technikę w hodowli matek pszczelich, umożliwiając hodowcom wpływ na genetykę oraz stan zdrowia przyszłych pokoleń pszczół. Proces ten wymaga dokładności, cierpliwości oraz dogłębnej wiedzy na temat naturalnych instynktów pszczół. Poniżej przedstawiamy, jak krok po kroku wykonać przekładanie larw :)

 Jak przygotować się do przekładania larw?

Przed przystąpieniem do przekładania larw konieczne jest odpowiednie przygotowanie rodziny wychowującej oraz/lub tzw. startera, który będzie gotów na przyjęcie nowych larw. Wybór metody wychowu jest kluczowy i zależy od preferencji hodowcy. Przekłada on się również na jakość otrzymanych królowych. W tej części bloga skoncentrujemy się przede wszystkim na procesie przekładania larw, pozostałe aspekty omówimy innym razem.

Schemat ułożenia ramek w starterze, rodzinie wspierającej oraz w rodzinie wychowującej. Na podstawie Holmes, 2009. H – ramka z miodem, U – ramka z wygryzającym się czerwiem, P – ramka z pierzgą, L – ramka hodowlana, Y1 – ramka z czerwiem otwartym, Y2 – ramka z czerwiem krytym, KrOd – krata odgrodowa, symbol pszczoły oznacza matkę pszczelą.

Na początek przygotujmy ramkę hodowlaną.

Zanim przejdziemy do kluczowego etapu, jakim jest przekładanie larw, należy właściwie przygotować ramkę hodowlaną. Wymiary ramki hodowlanej powinny być zgodne z ramką, na której planujemy pracować. W zależności od rozmiaru ramki możemy podzielić ją dodatkowymi poziomymi listewkami, które posłużą jako miejsce do mocowania miseczek matecznikowych.

Miseczki matecznikowe mogą być woskowe (a) lub plastikowe (b-e). Mocujemy miseczki do listewek ramki hodowlanej (f). Źródło: Büchler i in., 2013.

Miseczki można wykonać samodzielnie z wosku pszczelego lub zakupić gotowe, plastikowe miseczki – dla pszczół rodzaj materiału jest bez znaczenia. Wybór woskowych miseczek pozwala na uniknięcie produkcji zbędnego plastiku.

Efekt pracy naszych kursantów. Przyjęcia na poziomie 100% to efekt wielu czynników, w tym między innymi praktyki. Tym niemniej uważamy, że na początek to świetny wynik.

Do przekładania larw wybierzmy narzędzie, z którym pracuje się nam najwygodniej.

Dostępnych jest wiele narzędzi do przekładania larw, a ich wybór zależy od preferencji każdego pszczelarza. Do najpopularniejszych należą:

Niemieckie łyżeczki, wykonane ze stali nierdzewnej, przypominające narzędzie dentystyczne i zapewniające precyzyjną kontrolę. Dłuższa szyjka ułatwia dostęp do komórki, a spłaszczony, szerszy koniec pomaga delikatnie podnieść larwy.

Chińskie łyżeczki, charakteryzujące się giętką plastikową końcówką, która umożliwia delikatne podniesienie larwy razem z mleczkiem pszczelim. Posiadają mechanizm ułatwiający zsunięcie larwy do miseczki matecznikowej. Warto zwrócić uwagę na różnorodność chińskich łyżeczek, zwłaszcza ciekawe są modele czarne.

 

Łyżeczka niemiecka (a) i łyżeczka chińska (b). Źródło: Penn State University (link na dole).

Ceny narzędzi mogą się różnić nawet dziesięciokrotnie, a zakup chińskich łyżeczek przez platformy typu AliExpress może jeszcze bardziej obniżyć ich koszt. Jednak cena nie zawsze odzwierciedla jakość efektu pracy, dlatego warto wybrać narzędzie, które najlepiej odpowiada indywidualnym potrzebom.

Najważniejsze to planować

W procesie przekładania larw kluczową rolę odgrywa wiek larw – najlepsze wyniki w hodowli matek uzyskujemy, korzystając z jak najmłodszych larw. Aby zwiększyć szansę na pozyskanie dużej liczby larw w odpowiednim wieku, skuteczną metodą jest izolacja matki reprodukcyjnej na specjalnie przygotowanym plastrze wosku. Idealny jest plaster ulowy utrzymany w optymalnej temperaturze, co zachęca matkę do natychmiastowego rozpoczęcia czerwienia. Matkę reprodukcyjną umieszczamy na nim na 4-5 dni przed planowanym przekładaniem larw. Ważny jest wybór plastra do izolacji – nie może być on ani zbyt jasny, co mogłoby ułatwić przypadkowe przebicie dna komórki podczas używania łyżeczki, ani zbyt ciemny, co utrudniałoby obserwację i selekcję larw.

Rozwój larwy od dnia wyklucia z jaja (D0), oraz jeden dzień (D1), dwa dni (D2), trzy dni (D3), cztery dni (D4), pięć dni (D5) i sześć dni (D6) po wykluciu. Larwa w szóstym dniu całkowicie skonsumowała pokarm, kończąc proces karmienia. Źródło: Kruszakin i in., 2022.

Wybór odpowiedniej ramki z czerwiem

Kluczowym etapem w procesie jest wybór odpowiedniej ramki z czerwiem, co jest niezwykle ważne, choć w rzeczywistości wszystkie kroki tego procesu są krytyczne. Konieczne jest wyselekcjonowanie larw z dynamicznych i zdrowych kolonii, które charakteryzują się obecnością czerwiu na różnych etapach rozwoju. Idealne są te rodziny pszczele, które posiadają larwy w wieku jednodniowym, starsze larwy oraz jaja. Często stosowaną praktyką jest utrzymywanie w pasiece specjalnych rodzin z matkami reprodukcyjnymi, służącymi jako dawcy larw. Takie matki pochodzą zwykle z pasiek hodowlanych, gdzie prowadzi się selekcję w celu uzyskania określonych cech pożądanych. Dobrym przykładem jest pasieka hodowlana Krajowej Rady Izb Rolniczych w Parzniewie, zajmująca się programem ochrony rodzimej dla Europy rasy pszczół Apis mellifera mellifera – linia kampinowska. Podczas wyboru larw skupiamy się na poszukiwaniu tych najmniejszych, które mają lekko zakrzywiony kształt przypominający przecinek. Starsze larwy, które bardziej przypominają kształtem literę C, należy odrzucić. Pszczoły karmicielki należy delikatnie usunąć z wybranej ramki, dbając o to, aby nie uszkodzić larw, a następnie przetransportować ramkę do pracowni.

Ramka z rodziny reprodukcyjnej z czerwiem na różnych etapach rozwoju.

Gdzie najłatwiej przekładać larwy?

Przekładanie larw wymaga sprawnego działania. Po wyjęciu ramki reprodukcyjnej z ula larwy muszą być natychmiastowo przełożone, ponieważ są szczególnie narażone na wychłodzenie, wysuszenie i głód. Zapewnienie odpowiedniej wilgotności, na przykład przez zastosowanie wilgotnego ręcznika rozłożonego na ramce, jest niezbędne. Warunki idealne dla tego procesu to ciepłe pomieszczenie bez przeciągów. Chociaż przekładanie larw jest możliwe do wykonania bezpośrednio w pasiece, kluczowe jest zapewnienie larwom warunków umożliwiających ich przetrwanie. Należy szczególnie uważać, by nie eksponować ich na działanie promieni UV.

 Nasi kursanci w akcji :)

Technika Przekładania

Ustawienie ramki do przekładania pod kątem może znacznie ułatwić ten proces. Dla większej wygody zaleca się przycięcie brzegów komórek, aby nie były one zbyt głębokie. Aby precyzyjnie ocenić wiek larw, warto zaopatrzyć się w światło ledowe, które nie generuje ciepła (aby uniknąć uszkodzenia larw), oraz w okulary powiększające. Larwę należy podbierać od strony grzbietowej, przenosząc ją razem z porcją mleczka pszczelego, na którym spoczywa.

Ułożenie ramki pod kątem ułatwia dostęp do larw. Pamiętajmy o wilgotnym ręczniku. Źródło: Penn State University (link na dole).

Następnie umieszcza się ją w przygotowanej miseczce matecznikowej, do której możemy dodać kroplę wody, rozcieńczone mleczko pszczeli lub pozostawić na sucho. Pszczoły karmicielki i tak usuną dodaną kroplę, więc wybrana metoda ma wpływ głównie na czas, w jakim ramkę należy umieścić w rodzinie wychowującej – do 3 godzin na mokro. Kropla płynu ułatwia zdjęcie larwy z łyżeczki i działa jak amortyzacja, ale nadmiar płynu może doprowadzić do utopienia larwy, więc należy zachować umiar.

Podczas przekładania musimy być nad wyraz ostrożni. Larwy są bardzo delikatne i łatwo je uszkodzić.  Źródło: Penn State University (link na dole).

Po każdym przekładaniu larwę należy przykryć wilgotną ściereczką, aby uniknąć jej wysychania. Długość larwy nie powinna przekraczać 2 mm. Końcówka łyżeczki powinna być odpowiednio wyprofilowana, aby służyć również jako linijka – co jest charakterystyczne dla niemieckich łyżeczek, w przeciwieństwie do chińskich.

Pięć dni po przekładaniu mateczniki powinny być umieszczone w klateczkach, co zapobiega możliwości zabudowania przestrzeni między matecznikami woskiem. Taki nacisk wosku może zdeformować matecznik i w konsekwencji zabić matkę. Matki, które wygryzły się z mateczników, należy niezwłocznie przenieść z rodziny wychowującej, ponieważ istnieje ryzyko, że robotnice będą podgryzać im stopy, co może wpłynąć na późniejsze przyjęcie matki.

Ramka do izolacji mateczników z klateczkami Zandera. Najlepsze warunki inkubacji zapewnia ul. Pamiętajmy o terminowym wyjęciu ramki z ula wychowującego.

W Pszczelarium nauczymy Cię jak przeprowadzić cały ten proces krok po kroku

Posiadanie umiejętności hodowli matek pszczelich jest kluczowe dla doświadczonych pszczelarzy. W pasiece często pojawia się potrzeba posiadania rezerwowych matek. Dodatkowym atutem jest możliwość selekcjonowania i rozmnażania najlepszych genów w ramach własnej pasieki. Jednak największą radość przynosi sama satysfakcja z prowadzenia hodowli oraz obserwowanie natury z innej perspektywy. Ponadto samodzielna hodowla matek pozwala na znaczne oszczędności finansowe. Dla tych, którzy chcieliby zgłębić tajniki hodowli matek, organizujemy kurs wychowu matek pszczelich. Nasze szkolenie kładzie nacisk na praktykę – uczestnicy będą mieli okazję przygotować własną ramkę hodowlaną, przeprowadzić przekładanie larw, izolować mateczniki, a na zakończenie zabrać do domu matki wyhodowane własnoręcznie. Opanowanie tej umiejętności otwiera przed pszczelarzem nowy, jeszcze bardziej fascynujący wymiar.

Zapraszamy Was na kurs wychowu matek pszczelich skierowany do praktykujących pszczelarzy. Ten kurs jest zorientowany na praktykę, ale obejmuje również niezbędną teorię, co gwarantuje kompleksowe przygotowanie do samodzielnej hodowli matek pszczelich. Startujemy w maju!

Źródła:

Büchler, R., Andonov, S., Bienefeld, K., Costa, C., Hatjina, F., Kezic, N., ... & Wilde, J. (2013). Standard methods for rearing and selection of Apis mellifera queens. Journal of Apicultural Research, 52(1), 1-30.

Holm, E. (2009). Queen breeding and genetics, how to get better bees.

Kruszakin, R., & Migdal, P. (2022). Toxicity evaluation of selected plant water extracts on a honey bee (Apis mellifera L.) larvae model. Animals, 12(2), 178.

https://extension.psu.edu/queen-cell-production-grafting-and-graft-free-methods